छत्तीसगढ़िया , सबले बढ़िया कहावत हर कतका गुरतुर हे । ए गोठल सुनते साध गह हर भर जाथे ।
अंतस म मया के उपका धारा बहे लगथे । उनकर सरल सुभाव हर गदद ले सुरता आ जाथे अउ दु - चार
आखर गोठियाये के सउक घलो लागथे | बुधवारु सुकवारा , मनटोरा , बहरतीन के नाव सुनत , कहतम
गुदगुदी आ जाथे अऊ बुधवारु जइसे ल महा परसाद मनटोरा जइसे ल दीदी कह के मन भरथे । ओमन के
भेसभुसाल देख के मया जोरे के मन लगथे एकरे सेतीर दाई के दुलार , ददा के पियार अऊ बबा के गुरतुर
बोली हर मंधरस के टपका ए | छत्तीसगढ़ म घर पारा के सियान बबा , सुवाइन ( दाई ) टहलू ( कोटवार )
अऊ पटइल जइसे सियान मनखे मन , लइका मन के नाव ल धरथें । ओ सियान हर कभू तो का लगीन ,
का तिथि अऊ का घड़ी , जम्मो ल एके म मिंझार के लइका ( टूरी - टूरा ) के नांव ल धरथें तेन हर बारा
रासी ( बारह राशि ) के एक ठन म फिट हो जाथे । ओकर मन के गारे गोठ कभू बिसतूर नइ जावै । डहर
रेंगत अवतरे टूरा ल डहारू , बजार के दिन अवतरे टूरा ल हठारू , सम्मार के दिन जन्मे लइका के नाव
समारु नइतो समारिन धरथें । इही मन तो हमर बड़े मयारु नाव ए । हमर सियान बबा , दाई - ददा , कका
काकी मन दिन महीना नछत्तर ( नक्षत्र ) पेड़ - पउधा , पसु - पण , फर - फूल , नदिया , ठउर , तिरित –
बरत ( तीर्थ ) मेला , वस्तु , जाति , रंग - रूप , देवी - देवता , सुभाव ल आधार मान के अपन नाती - नतुरा
बेटी - बेटा के सुघर नांव ल धरथें । छत्तीसगढ़ माटी म अइसन नाव हर लगभग बीस बजार होही त . . .
आवव कुछ अइसन नाव अऊ नाव धरे के कारन , आधार ल ए पाठ म जानीन . . . . .
1 . नामकरण के आधार - दिन
नर नारी
( अ ) एतवार साय एतवारिन
एतवार दास एतवारा
एतवारी सूरज
एतवारु
रबिदास
रबिसिंह
( ब ) समारसाय समारिन बाई
समार सिंह चंदा
समारु अंजोरा
चंदराम चंदरिका
( स ) मंगलदास मंगलीबाई
मंगलराम मंगली
मंगलसिंह मंगला
मंगलू मंगलीन
( द ) बुधवार बुधवारा
बुधवार साय बुधारा
बुधवार सिंह बुधवारिन
बुधवार राम बुधमति
बुधारु . बुधवारन , बुधवा
( इ ) गुरबार गुरबारिन
( राम , सिंह , साय )
बिरस्पत बाई
बिरस्पति
विरस्पत
गुरबारा
( उ ) सुकवार सुकवारा
सुकवार साय कवारिन
सुकवारु सुकमति
सुकालू सुमति
सुकालू सुकमत
तारामति ताराबाई तारा
( ए ) सनिदास , सनीसिंह , सन्नी , समीकुंवर , सनीकुमार
2 . नामकरन के आधार - तिथि
अकती लाल अकतीबाई
अकतीराम
दूजराम दूजमति
दुवासा
तीजराम तीजमति
तिहारु तिहारिन
तिजऊ तीजबाई
तिज तीजनबाई
पंचराम पांचोबाई
पंचू पंचकुँवर
पंचन पंचमति
छट्टेनाराएन छठबाई
छतबाई
छत्तराम
छठराम छतमति छन्तन , दासमति , दसमत कुँवर ।
तेरसराम तेरसबाई
तेरसलाल तेरसमति
पुनीदास पुनीबाई
पुनीराम पुर्निमा , पूनी
पून्नी
गरहनदास गरहनमति
3 . नामकरन के आधार - महीना
चइतराम चैतीबाई
चइतसिंह चैतीन
चैतू चैतमति
बैसाखू बैसाखा
बिसाखा
बइसाखिन
जेठू जेठीन , जेठा
सावन सावनमति
सावनकुमार सावनकुमार
सावनबाई
कातिकाराम कतिका
कातिकसिंह
अगहनराम अगहनबाई
अगहनलाल
अगहनकुँवर
अगहनसिंह
अगहनकुमार
पुसाउ पुसबाई , पुसमति , पुस कुँवर
माघीलाल माघमति
फगुवा फगनी , फगनिया
फागूलाल
फागू , फगनी , होरीलाल
4 . नामकरण के आधार - फल - फूल
फूलसाय फूलमति
फूलसिंह कुसुमकुँवर
फूलसेर फुलवा , करोंदा
कुसुमलाल फूलबाई
फूलबतिया
गेंदराम गेंदबाई
गेंदलाल चम्पा
चम्पालाल चम्पामति , चमेली
गुलाबराय गुलाबमति
गुलाबसिंह गुलापा , मोंगरा , फूलकुँवर
5 . नामकरन के आधार - पेड़ - पौधा
बिरिछ राम बिरिछ बाई
बिरिछ सिंह बिरिछमति
चंदन सिंह चन्दनबाई
बिरिछ लाल बिरिछ कुँवर
चंदनिया
तिलसाय तिलसाय , तिलबाई , तिल कुँवर
धनसाय धनकुँवर
धनसिर धानमति
धनसिंह धनमत कुँवर
धनाऊ , धनपद , धनराज , धनीराम , धनेसर , धनाबाई , खेंढाबाई , केराबाई , जामबाई , छिताबाई ,
पपीताबाई , बासमति
6 . नामकरन के आधार - देवी - देवता –
पुरुष - महदेवा , भोला शंकर , संकरलाल ( शंकरलाल ) , शिवप्रसाद , गनेस , गनेसी , बिस्नु , रामलाल ,
राम परसाद , लछिमन , सत्रुहन ( शुत्रहन ) , भीम , अर्जुन , गंगाराम , बसीठ , नकुल , सहदेव , परसराम
परसू , जनकराम , साधुलाल , सीचरन ( शिव चरण )
गनेसबाई , गंगाबाई
7 . नामकरन के आधार - धातु
सोनसाय - सोनकुँवर , सोनाऊ - सोनमति , सोनाबाई , मोतीलाल - मोती, हीरालाल - हीरामति . जवाहिर
हीराबाई
8 . नामकरन के आधार - क्षुद्र वस्तु , जाति
मेलनराम - फेंकन बाई , मैलू - फटिकन , घरवाराम - कचराबाई घसियाराम - घसनीबाई , घासीराम –
धोबनीन बाई , खीकराम - खीक बाई , चमारराय - चमारिन बाई , चमरासिंह – महेतरिन बाई , चमरु ,
महेत्तरलाल , महेतरु , रोहिदास , टेटकूराम , टेटकी बाई
9 . नामकरन के आधार - करम , सुभाव
बहरता - बहरतीन , बहरतू - बहरता , सुखराम - सुखबाई , सुखसिंह - सुखमति , सुखीनबाई , भखला –
भखली , गेसराम - गेसबाई , भगेला भागमति , भगाऊ - भागमति , दुःख - दुखमत , छत्तर - छतमति ,
छत्तन , बंगहा - बंगहीन , भोमला - भोभली , करिया - कारी बाई , भुरुवा – भूरी , भूखा - भूखीन ,
अंजोरसिंह - अंजोरा , अंजोरी - अंजोरमति , कुसवा - कुसी , हठारू - हठारिन , फोटूलाल – फोटूबाई ,
सुकालू - सुकाला , पहारन - पहारिन , झुमुक - टठिन , कोंदा - कोंदी , खोलबहा - खोलबहरिन , टिकेतराम
टिकैतीन , फिरतराम – फिरतीन , फिरतू , फिरतसिंह , फिरतदास , दुकालू – दुकाला , कुंजराम –
कंजमति , दयाराम - दयामति , भकाचंद - बइगीन , डेरिहा - डेरहीन
10 . नामकरन के आधार - स्थान - गाँव
स्त्री - बिलासपुर – बिलासपुरहीन , रायपुर – रायपुरहीन , रायगढ़ - रयगढ़हीन कोरबा - कोरबिहीन ,
सेलर - सेलरहीन कापन - कपनहीन , डूमरपाली – डूमरपलहीन , उरगा - उरगीहीन दादर - ददरहीन
पुरुष – बिलसपुरिहा , रयगड़िहा , रयपुरिहा , कोरबिहा , सेलरिहा , कपनिहा , डूमरपलिहा
11 . अन्य नाम - स्त्री –
दुःखमति , मनटोरा , मनटोरी , चितकुँवर , कुँवारा बाई , जवाँराबाई , टेड़गी , घोघो , ठुनठुनिया , मेकरी ,
गोपी , चुटचुटिया , दुवासा , सुहेलिया , परबतिया
पुरुष - टेड़गा , ढेलाऊ , ढेलाराम , ढेलासिंह , मेकरु , झारूराम , फोफीराम , छत्ती , गुहाराम , हगरु ,
टेकराम , टुकराम , बहोरिक , टीकाराम , बहोरी , झूझा , भोकसिंह , भोकू , भाकूलाल , बड़कू , छोटू ,
छेरकू , छोटकू , नत्थु , छेदी , छेद , बरातु , बराराम , झंगलू , मंगलू , टिरकू , फौदा , मेकरू , खुड्डू ,
झिंगुट , भोकोदोलो , भुखारू , सुकुल , बाघराय , सालिकराम , मालिकराम , टोलू , महंगू , टेटकू . नन्दू ,
ननकू , मनकू , साधराम , परसादी , माखन , डेरिहा , बंसी , गांडाराय , टिंगू , सुधू , मयकू , केन्दी , छेडू ,
भकानंद , दोदा , कोंदा , डेरहू , ढोलू , मानू , मदन , पीलू , रेंगटू , सहेत्तर , सहेतरू , बठवा , भोलू , रंगवा ,
छेरकू , खमालू , रूँगु , भकड़हा , टिपोली , खोखसी , टेंगनू , रिखीराम , पलटू ।